Roofgoed

Alle lof voor Amsterdam! De stad met het grootse verleden heeft zich met één daad tot de hoofdstad van het eenentwintigste-eeuwse Europa gemaakt door het Europees Museum van Overzee Gestolen Schatten in te richten en gratis voor iedereen open te stellen. Het is altijd druk in dit museum, maar het is nergens krap of benauwd. Met de mooie ruimtes en ongedwongen presentatie slaagt het museum er wonderwel in om een barrière te doorbreken, want de kunstwerken die hier worden getoond vertellen bij uitstek geschiedenissen die Europeanen liever niet willen horen. Tegenwoordig vinden Europeanen het niet prettig om te worden herinnerd aan het feit dat de startkapitalen van hun welvaart met geweld werden weggehaald uit de andere werelddelen. De vraag of de landen van Europa een gemeenschap vormen en een gezamenlijke identiteit bezitten, wordt hier overtuigend positief beantwoord: alle vooraanstaande Europese musea konden overzee gestolen cultuurgoed bijdragen. Gewoonlijk wordt bij de uitstalling van deze stukken weinig of niets gezegd over hun `herkomstgeschiedenis. Het geeft een wonderlijk bevrijdend gevoel dat in het Europees Museum duidelijk staat toegelicht hoe de schatten van Incas en Azteken en andere uitheemse kunstwerken in Europese handen zijn gekomen. Want het is juist de gemeenschappelijke `verwervingsgeschiedenis die deze opmerkelijke collectie bijeen heeft gebracht. Zonder overzeese roof geen rijk Europa! Het museum exposeert kernmomenten in de geschiedenis van Europas verovering van de andere werelddelen, naast portretten van Europeanen die tegen de plundering bezwaar maakten. Net als tal van culturen is Europa gebouwd op diefstal en dwangarbeid, tegelijk is alleen in Europa een traditie van kritiek op het eigen kamp ontstaan. In talrijke samenlevingen verrijkte de elite zich door slaven te houden, maar alleen Europa kende een antislavernijbeweging die tenslotte succesvol was. In een spectaculaire wandeling door het Europees Museum geeft Ewald Vanvugt een uitvoerig overzicht van kunstschatten die ons vertellen hoe Europa rijk is geworden. Met talrijke illustraties.