Rameau: Les Amants Trahis - CD (0774204999124)

"Ik ben gedwongen te geloven dat ik een musicus ben; maar ik heb tenminste het voordeel boven anderen van de kennis van kleuren en schakeringen, waarvan zij slechts een verward gevoel hebben en die zij in verhouding slechts bij toeval gebruiken [...] De natuur heeft mij deze gaven niet geheel ontnomen, en ik ben niet geneigd noten zodanig te combineren dat ik hun innige band met de schoonheid van de natuur vergeet, die op zichzelf aangenaam genoeg is, maar die men van nature niet aantreft in aarde zonder zaden, vooral als zij haar beste krachten reeds heeft prijsgegeven. Vraag eens naar de mening van de mensen over mijn twee cantates die ik twaalf jaar geleden geschreven heb en waarvan de manuscripten in Frankrijk zo wijd verspreid zijn geraakt dat ik niet de moeite heb genomen ze te laten graveren.. Jean-Philippe Rameau hechtte zoveel waarde aan zijn cantates dat hij ze in 1927 als visitekaartje gebruikte toen hij de beroemde Houdar de la Motte ervan probeerde te overtuigen een operalibretto voor hem te schrijven. Hoewel het genre - geïmporteerd uit Italië en overgenomen door veel van Rameau's tijdgenoten, zoals Clérambault, Campra en Bernier - al snel het Franse publiek had veroverd, zag Rameau het vooral als een middel om de opera onder de knie te krijgen. ""Men moet het toneel kennen, alle personages kennen, gevoelig zijn voor de dans en zijn bewegingen, om nog maar te zwijgen van alle rekwisieten; de stem en de acteurs begrijpen, enz."" schreef hij in een brief van 29 mei 1744 in antwoord op een jonge priester genaamd Mongeot die hem om raad had geschreven. ""Voordat men aan zo'sn groot werk begint, moet men eerst kleinere werken hebben gedaan, cantates, amusementsvoorstellingen en duizend kleinigheden die de geest voeden, de verbeelding prikkelen en geleidelijk aan tot grotere dingen in staat stellen"" Dit is puur Rameau: zijn passie voor zijn kunst, zijn streven naar uitmuntendheid, zijn schijnbaar grenzeloze cultuur, zijn gemak om een boodschap over te brengen met zowel woorden als klanken. Zoals hij in zijn verhandeling over de harmonie schreef: ""Een goed musicus moet zich overgeven aan alle karakters die hij wil uitbeelden, en zoals een bekwaam acteur, in de huid kruipen van de spreker."" Ongeacht de middelen die hij gebruikt om dit te bereiken, gebruikt de componist muziek en het samenspel van de harmonie om gevoelens over te brengen. Deze cantates moeten niet zozeer beschouwd worden als miniatuuropera's als wel als werken van zuivere muziek die, zoals Paul Berthier in zijn boek Réflexions sur l'sart et la vie de Jean-Philippe Rameau stelt, ""alleen triomferen door de middelen en eigenschappen van de muziek: een melodie die rijk en gevarieerd is, duizend eindeloos vernieuwbare ritmische mogelijkheden, een harmonie van een verbazingwekkende volheid die vers uit zijn handen komt, een combinatie van klankkleuren en instrumentale en vocale schriftuur die de tand des tijds heeft doorstaan"" Aquilon et Orithie en Thétis, ongetwijfeld de oudste, zijn waarschijnlijk gecomponeerd in Lyon of tijdens de eerste maanden die Rameau in Clermont doorbracht. De eerste bevat een vurige aria, waarvan de stijgende toonladder van het thema wordt overgoten met een bijzonder schitterende vioolpartij. Thétis opent met een prelude waarin de twee personages hun plaats kunnen innemen en waarin de gestippelde ritmes ontleend zijn aan de Franse ouverture. ""U zult de mate van woede opmerken die ik aan Neptunus en Jupiter geef naargelang van wie van de twee het moet zijn en naargelang wiens bevelen moeten worden uitgevoerd,"" legt hij uit aan La Motte. We weten dat Le Berger fidèle werd uitgevoerd (en waarschijnlijk in première ging) in de herfst van 1728. Het is de meest Franse cantate van Rameau en draagt zijn kenmerkende stempel: kracht, evenwicht en helderheid vanaf de eerste aria, die vergelijkbaar is met een aantal van zijn latere opera's. Rameau zou de Italiaanse aria ""L'samour qui règne dans votre âme"" zelfs hergebruiken in Fêtes d'sHébé. De overgebleven kopieën van Amants trahis dateren uit 1721. In een komische noot die een voorbode is van Platée, weeklagen twee verlaten minnaars om hun minnaressen (de originele partituur is geschreven voor bas en contratenor), de een met tranen, de ander met spot. Rameau laat in dit werk de ware omvang van zijn expressieve palet zien. Wanneer Damon in ""Lorsque malgre son inconstance"" de spot met zichzelf drijft, anticipeert de Alberti-bas van de gamba en weerklinkt zijn gelach. Tijdens het tweede duet tussen de twee afgewezen geliefden onderstreept de concertante behandeling van de gambapartij de lichtvoetigheid van Damon, alsof hij danst. In ""Du dieu d'samour je prends tous les feux,"" lijken de spookachtige golvingen van de gamba merkwaardig weinig cynisch. Samen met ""Faut-il qu'sAmaryllis périsse?"" uit ""Le Berger fidèle"" vormt de aria het hoogtepunt van Rameau's vroege werk. Zoals Dagoty schreef in Galerie françoise: ""Passie, gevoel, alles lag binnen het bereik van zijn genie."" (Lucie Renaud)"